Zakon Krzyżacki to jeden z kilku zakonów rycerskich powstałych na potrzeby wypraw krzyżowych. Krzyżacy, podobnie jak inne zakony, otrzymywali nadania ziemi w wielu krajach, może nie tak liczne. Kiedy ich misja w Ziemi Świętej się wypełniła, nie bardzo wiedzieli co ze sobą zrobić. Jako jednorodny zakon, który przyjmował tylko rycerzy niemieckojęzycznych, zamarzyło się im mieć własne państwo. Na Węgrzech próba nie powiodła się, ale po kilku latach zostali sprowadzeni przez księcia Konrada Mazowieckiego i dostali w dzierżawę ziemię michałowską i chełmińską. Ich zadaniem miała być obrona Mazowsza przed najazdami ze strony plemion pruskich oraz chrystianizacja tych plemion.
Krzyżacy postępowali umiejętnie, zajmując niewielkie obszary Prusów i eliminując przeciwnika z zajętego terenu. Praktycznie natychmiast przystępowali do budowy drewnianego zamku, od początku traktowanego jako tymczasowy. Zazwyczaj była to rozbudowa warowni Prusów. Krzyżacy sprowadzali osadników i wokół zamku zakładali wsie, z czasem lokowali miasta. Względny spokój i szybkie zagospodarowanie terenów pozwalało myśleć o budowie zamku z cegieł. Wymagało to minimum kilku lat przygotowań, zwłaszcza wytworzenia wszystkich materiałów budowlanych. Zamek krzyżacki budowany z cegieł był budowlą trwałą, która mogą bez remontów przetrwać wiele lat. Typowy zamek krzyżacki miał nieco inny rozkład pomieszczeń niż zamek rycerzy świeckich. Piwnice i parte to były pomieszczenia gospodarcze. Na pozostałych kondygnacjach rozmieszczano pokoje komtura, dormitoria, czyli wieloosobowe sale mieszkalne dla pozostałych rycerzy, kaplicę, refektarz, kapitularz, ambulatorium. Wszystkie pomieszczenia na zamku były przystosowane do obrony. Była również wieża ostatecznej obrony (stołp, bergfried). Zamek krzyżacki konwentualny był zazwyczaj lokowany na planie kwadratu, trzy- lub czteroskrzydłowy z niewielkim dziedzińcem wewnętrznym. Zamki typowo administracyjne były jedno lub dwuskrzydłowe, ponieważ mieszkał w nich jedynie zakonny urzędnik. Podobnie budowano zamki o funkcji wyłącznie obronnej, głównie na wschodzie. Trzeba również wspomnieć o zamkach biskupich i kapitulnych, bo i takie budowano na terenie państwa krzyżackiego. Zewnętrznie były podobne do zamków kapitulnych, chociaż oczywiście rozkład pomieszczeń był inny. W zasadzie wszystkie zamki krzyżackie zbudowano do 1410 roku, później jedynie rozbudowywano niektóre z nich albo modernizowano. Zamki ceglane budowano również na Mazowszu, ale mazowieckie zamki książąt mazowieckich miały inaczej rozplanowane wnetrza i nie były to zamki kasztelowe. Z kolei Joannici, zakon rycerski, budowali zamki konwentualne, które podobnie jak krzyżackie były rownież w pewnym sensie klasztorami.
Jednym z większych zamków jest zamek w Gniewie nad Wisłą budowany od końca XIII wieku i przez lata rozbudowywany. Zamek był zdobyty przez Polaków w 1410 roku, później wrócił do Krzyżaków, a w ręce polskie trafi ostatecznie pod koniec wojny trzynastoletniej, w 1464 roku. Jest to wielokondygnacyjny zamek konwentualny, zbudowany na planie kwadratu. Jak wiele zamków krzyżacki na odzyskanych ziemiach Pomorza, zamek w Gniewie został siedzibą starostów polskiego króla, aż do rozbiorów. Za czasów państwa pruskiego wykorzystywany w różnym celu, nieco zaniedbany, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, znów w naszych granicach. Niestety częściowo spłonął w 1921 roku i dopiero w latach sześćdziesiątych został odbudowany.